Wanneer de afmeting van de baarmoeder te klein is voor de duur van de zwangerschap spreekt men van negatieve discongruentie ofwel een negatieve groei en dus een te kleine baby. De oorzaak kan zijn dat ouders klein zijn, verkeerd berekende duur van de zwangerschap, ziekte van de moeder tijdens de zwangerschap of een aandoening van de baby. In deze brochure staan medische termen die uitgelegd worden, heb je hierover vragen dan kan je altijd bij jouw  zorgverlener terecht.

Verdenking van een groei achterstand ziet men aan:

• de uitzetting van de baarmoeder, het  bovendeel van de baarmoeder loopt 2-4 weken achter op de normale ontwikkeling, en/of - de omtrek van de bovenbuik van de baby is bij  echoscopische meting minder dan de 5e percentiel.

Men spreekt dan van een `te kleine baby voor de duur van de zwangerschap. Welk gevolg dit heeft kan alleen onderzocht  worden met een echografie die herhaald wordt om de groei te volgen.

Bij de geboorte wordt het gewicht vergeleken met de percentielverdeling van een `normaalcurve'. Zie  hiervoor: www.perined.nl 

De groei van een baby is afhankelijk van de aanvoer van voedingsstoffen en zuurstof door de navelstreng en de placenta. Meestal is de oorzaak van een groeivertraging een verminderde circulatie in de bloedtoevoer van de placenta. 

Het innestelen van het bevruchte eicel in het begin van de zwangerschap zorgt voor de verbinding naar de bloedvaten van de baarmoeder en is van groot belang voor de verdere ontwikkeling van de placenta. Een verstoring hierin geeft uiteindelijk een verminderde groei van de baby. 

Met het groter worden van de baby in de tweede helft van de zwangerschap kan op een bepaald moment het bloedtoevoer door de navelstreng te kort gaan schieten. Het gevolg hiervan is vertraging van de groei. Vaak blijft hierbij de omtrek van de buik achter bij de groei van de schedel. Deze groeivertraging kan al voor de 30 weken zwangerschap optreden. Door het verminderde aanvoer van bloed worden vooral de belangrijkste organen zoals de bijnieren, het hart en  de hersenen wel van bloed voorzien. Dit heet brainsparing en is via echo-doppler te  meten door de druk in de bloedvaten van de placenta/navelstreng te onderzoeken.   

Groeivertraging wordt vaak samen gezien bij  een zwangerschapshypertensie (hoge bloeddruk) en pre-eclampsie, maar kan ook onafhankelijk hiervan optreden.. (Zie brochure; Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap).

Groeivertraging als gevolg van verminderde  doorbloeding door de placenta is meestal een traag proces: eerst treedt  in toenemende mate groeivertraging op, later ontstaat ook verslechtering  van de foetale conditie door een tekort aan zuurstof in het bloed. Dit  laatste is waarneembaar met behulp van Cardio-Toco-Grafie (CTG) met het  afnemen van bewegingen van de baby en het optreden van acidose ( zuur  worden van het bloed). Indien in deze fase geen actie wordt ondernomen, of als de baby niet spontaan geboren wordt, zal de baby kunnen  overlijden in de baarmoeder. 

De zwangerschapsduur waarbij moet worden ingegrepen wordt voornamelijk bepaald door de functie van de placenta in verhouding met het gewicht van de baby. 

Op de dag van de geboorte is het gewicht van een groei vertraagde baby bepalend voor de conditie van de baby. De neonatoloog zal je vertellen hoe de verwachting van je baby zal zijn.

Foetale oorzaken

• Naast het verminderd functioneren van de  placenta kunnen ook chromosoom afwijkingen of aangeboren afwijkingen een  oorzaak zijn voor een te kleine baby. Voorbeelden van chromosoom  afwijkingen zijn: trisomie 13, 18, 21 en triploïdie.
• bepaale infecties kunnen ook een groeistoornis veroorzaken.   

Roken
Roken leidt tot ernstige placenta-afwijkingen. Bij zwangeren die meer dan 20 sigaretten per dag roken is de kans op het krijgen van een baby met een geboortegewicht van minder dan 2500 gram tweemaal hoger dan bij zwangeren die niet roken; ook de perinatale sterfte (sterfte direct/vlak na de geboorte) is verhoogd. Andere  intoxicaties (alcohol, hard drugs of medicijnen) kunnen naast een gestoorde groei ook structurele afwijkingen (o.a. hart) en vertraagde ontwikkeling van het kind veroorzaken. De vertraagde ontwikkeling kan een geestelijke of lichamelijke achterstand zijn. (psychomotorisch  retardatie)
(zie brochure; Roken alcohol en drugs)

Na de geboorte
Na de geboorte van een te kleine baby kunnen er een aantal problemen ontstaan.

• RDS=respiratory distress syndrome, dit is een ernstige longaandoening met verminderde longfunctie.
• Blijvende schade in de vorm van psychomotore  retardatie, spasticiteit en visus- of gehoorstoornissen. De ernst  hiervan is afhankelijk van conditie van de foetus tijdens de zwangerschap en van eventuele asfyxie tijdens de bevalling (  zuurstoftekort tijdens de bevalling waardoor verschillende organen in  het lichaam schade kunnen oplopen).
• Er zijn aanwijzingen dat de baby dat te klein is geboren op latere leeftijd een verhoogde kans heeft op hypertensie.

Opsporing van een groeistoornis
Alle zwangeren worden onderzocht op het hebben van eventuele risicofactoren aan het begin van de zwangerschap (groeiachterstand in een eerdere zwangerschap, nierziekten, hypertensie e.d.). Indien er geen verhoogd risico bestaat kan de zwangere in de eerste lijn worden gecontroleerd en wordt de groei van de baby met  behulp van uitwendig onderzoek vervolgd.

Vrouwen met risicofactoren bij het begin of in het verloop van de zwangerschap worden naar de tweede lijn (ziekenhuis) verwezen. Bij hen kan herhaald echoscopisch onderzoek nuttig zijn waarbij er gekeken wordt naar:

Bepaling van de grootte van de baby 
Via echo onderzoek kan het gewicht van de baby gevolgd worden als dit een aantal keren wordt herhaald, het herhalen  van de echo gebeurt om de 2 weken. 

Als een groeiachterstand is geconstateerd kan doppleronderzoek nuttig zijn om eventuele schade voor de baby te voorkomen. Onderzoek naar andere oorzaken dan de bloedtoevoer van de  placenta moet altijd worden overwogen. Een uitgebreide echo naar  eventuele foetale afwijkingen (afwijkingen bij de baby), onderzoek naar  infecties als cytomegalie en toxoplasmose en een chromosoomafwijking  zijn een verdere aanvulling.

Beleid
Indien er sprake is van groei achterstand is de eerste stap nagaan van de duur van de zwangerschap. Vervolgens moet  een uitgebreide anamnese worden afgenomen met betrekking tot mogelijke  oorzaken voor  de groeiachterstand, zoals een familieanamnese voor aangeboren afwijkingen, en bestaande oorzaken als ernstige preexistente  hypertensie (hoge bloeddruk die al bestond voor de zwangerschap),  intoxicaties (roken, alcohol en drugs).

Het belangrijkste beleid is bewaking van  conditie en het op tijd geboren laten worden van de baby. Afhankelijk  van de situatie kan worden gekozen voor een inleiding; zie brochure; inleiding of een sectio caesarea of keizersnede. zie brochure inleiding of brochure; keizersnede 

Bij een duur van de zwangerschap van minder dan 33 weken wordt aangeraden corticosteroïden toe te dienen ter bevordering van de foetale longrijping. 

Doppleronderzoek en CTG geeft een goed beeld hoe de conditie van de baby is en daarmee ook het moment dat men besluit om de baby geboren te laten worden. 

Bij een zwangerschapsduur van minder dan 32 weken en een geschat gewicht van minder dan 1500 gram is het WKZ  Geboortecentrum vanwege de opvangmogelijkheden voor de baby op een neonatale intensive care afdeling een juiste plek voor jou en jouw baby.  Is je baby groter of ouder dan kan het ook in een ander ziekenhuis in eigen regio. 

Bedrust wordt algemeen toegepast als behandeling. De klinische effectiviteit van bedrust is niet aangetoond; wel is bekend dat overmatige activiteit schadelijk is. Vermijding van toxische stoffen en stoppen met roken zijn belangrijke maatregelen.

Geboortegewichten van baby’s van vrouwen die nooit hebben gerookt of al vroeg in de zwangerschap zijn gestopt, zijn gelijk. Dit geldt ook voor drugs en overconsumptie van alcohol.

Na de bevalling is het mogelijk dat je baby  moet worden opgenomen op de couveuse afdeling of als het gewicht en  zwangerschapsduur het toe laat op de kraamafdeling. Dit voor de  observatie op bloedsuikers, gewicht, temperatuur, voeding e.d.  Je arts  zal je omtrent jouw situatie hierover inlichten.

Deze folder is gemaakt voor en door het WKZ geboortecentrum afdeling verloskunde.

Links vermeld in deze brochure:

• keizersnede
• inleiding
• roken, alcohol en drugs